Herkent u uw kind sinds enige tijd niet meer terug? Schopt uw kind al uw regels aan zijn of haar laars of lijkt dat in elk geval zo? Uw kind is vergeetachtig wat betreft afspraken thuis. Verlichting op de fiets blijkt ineens al weken kapot. Je kind trekt zich terug op de slaapkamer zonder ook maar gedag te zeggen, blijft er uren hangen, kan in het weekend ineens een gat in de dag slapen en is niet meer vooruit te branden. Ouders worden genegeerd, behalve afspraken met vrienden. Je zou je dochter of zoon af- en toe wel achter het behang willen plakken!
Herkenbaar? Dat heeft u een puber in huis en als het u tegen zit, meer dan een. Het is niet alleen een turbulente periode voor u als ouder(s), maar vooral ook voor uw dochter(s) of zoon(s). De adolescentie is heel goed te begrijpen vanuit veranderingen in de ontwikkeling en organisatie van de hersenen die zich nu ingrijpend verder gaan ontwikkelen. De adolescentie is de overgangsperiode van kindertijd naar volwassenheid, maar het is tevens ook een unieke levensfase met zijn eigen problemen èn mogelijkheden!
Vanaf hun 10e, 11e jaar verandert het lichaam van jouw kind onder invloed van hormonen, die aangezet worden door signalen vanuit de hersenen. Een bepaald hormoon zet de pubertijd in gang. De toename in hormoonniveau zorgt er ook voor dat bepaalde hersengebieden (tijdelijk) extra worden gestimuleerd. Er vindt nu een massale verandering plaats in de structuur van de hersenen en communicatie tussen die verschillende hersengebieden. Het tijdstip waarop de pubertijd inzet loopt niet voor iedereen gelijk, waardoor er in de vroege pubertijd grote verschillen in het uiterlijk van adolescenten te zien is. Kinderen die zwaarder zijn, komen bijvoorbeeld gemiddeld eerder in de pubertijd. De veranderingen in sociaal en emotioneel gedrag horen bij het volwassen worden en het ontwikkelen van een sociale identiteit. Dit proces gaat met pieken en dalen, de hersenen zijn nog volop in de groei en emotiesturende hersengebieden hebben het hoogste woord!
Er ontrekt zich een ware metamorfose. Meisjes gaan er vrouwelijker uitzien en jongens krijgen de baard in de keel. Ineens lijkt het uiterlijk van uw zoon of dochter niet meer op dat van nog maar een jaar geleden… Het kinderlichaam verandert in een volwassen lichaam. Wat een veranderingen!
Gelukkig zit er wel structuur en vooruitgang in het sociaal-emotionele proces: dat loopt van impulsief en afhankelijk tot aan het zelfbewuste stadium, al hoewel de leeftijd waarop deze bereikt wordt wel kan varieren van 16 tot 21 jaar. De hersenen zijn echter pas helemaal uitgerijpt op 25 jarige leeftijd!
Wat heb je als ouder nog voor invloed op al die ontwikkelingen? Moet je je kind helemaal loslaten of juist sturen, vragen ouders zich wellicht af. Pubers hebben de ruimte nodig voor de turbulente ontwikkelingen die zich allemaal in hun lichaam gaan afspelen. Bovendien verschuift hun aandacht van thuis naar de peergroup; gelijkgestemde vrienden, die ook nog weleens kunnen wisselen en voor hen belangrijker worden dan hun ouders… Echter, er gebeurt zoveel en vooral voorin de hersenen, genoemd de ‘frontale cortex’. Daarin zitten belangrijke functies die ons gedrag doelbewust sturen, en het oplossen van problemen, dat bij pubers nog lang niet ontwikkeld is (!) Pubers kunnen zichzelf nog lang niet zo goed sturen, al maken ze soms wel die indruk als je ze hoort praten. Jij als ouder hebt hersenen die verder ontwikkeld zijn, en bent hard nodig om die leemte in hun frontale cortex op te vullen! Jij als ouder kunt ze onder de neus schuiven dat ze met licht op de fiets de deur uitgaan (koop anders zelf een lampje, maar bevestig het samen met je puber op zijn fiets), omdat zij niet zien dat ze anders een gevaar op de weg kunnen worden. Jij mag je afvragen of het wel verstandig is dat ze een nachtje gaan logeren met vrienden bij iemand die jij nog niet kent. Pubers lijken een hekel te hebben aan al dat ‘gepreek’, maar vinden het stiekum ook wel fijn dat er iemand is die op ze let en daadwerkelijk om ze geeft. Het geeft ze bovendien ook de mogelijkheid om zich af te zetten tegen het ouderlijk gezag, dat veiliger voelt dan wanneer de ouder juist alle ruimte aan ze geeft… ! Al irriteer je je mateloos en wordt je als ouder genegeerd, voel je je afgewezen en gekwetst en heb je de enorme behoefte om ze dan maar alle ruimte te geven. Doe het niet!
In contact blijven met jouw veranderende kind is wel het allerbelangrijkste dat je als ouder kunt doen! Dat je je kind spreekt wanneer het thuis komt, even een kopje thee drinken samen, en vraagt hoe het ermee staat. “Hoe gaat het met je? Hoe was het op school?” Dat je de ochtend- en avondmaaltijd zoveel mogelijk samen gebruikt aan tafel. Dat je elkaar letterlijk ziet en spreekt, hoe lastig soms ook. Neem die verantwoordelijkheid als ouder en stel ook regels en bespreek grenzen.
En kijk vooral naar wat er goed gaat bij je kind; dat ineens toch snapt dat ergens voor werken zijn vruchten afwerpt en ineens enorm blijken uit te blinken in zijn/haar sport, muziek en veel beter kan debatteren dan jij als ouder ! Laat je overtuigen door zijn/haar goede argumenten, daar kun je als ouder nog veel van leren. Familiespellen zijn ook een manier om met elkaar in gesprek te gaan. Ga conflicten niet uit de weg. Zelfs tv kan een middel zijn tot het aangaan van een moeilijk of interessant gesprek. Ga moeilijkheden niet uit de weg en geniet van alle ontwikkelingen. Zorg dat je je laat informeren over de mogelijke gevaren van deze leeftijd, lees er boeken over en leer van de praktijk.
Accepteer van jezelf dat het gedrag van je puberdochter of zoon soms pijn doet, en dat je daar misschien niet altijd goed op reageert. Accepteer hun behoefte aan steeds meer zelfstandigheid, en vrienden in plaats van met jou samen te zijn. En zorg dat je ook kunt genieten van het proces naar zelfstandigheid dat je puberkind doormaakt samen met jou!
(www.braindevelopmentlab.nl / www.be-aware.nl/ www.tgplayback.nl)
Sandra van der Wel, Trainer en KinderCoach
EIGEN WIJS COACHING